07132355603
وبلاگ
اصول ایمنی در ساختمان سازی
صنعت ساختمانسازی، به عنوان موتور محرک توسعه اقتصادی، همواره با چالشهای ایمنی و سلامت شغلی (HSE) همراه بوده است. پیچیدگی فرآیندها، کار در ارتفاع، استفاده از ماشینآلات سنگین و مواد خطرناک، این محیط را به یکی از پرخطرترین حوزههای کاری تبدیل کرده است. رعایت اصول ایمنی، سلامت و محیط زیست (HSE) در این صنعت نه تنها یک الزام قانونی، بلکه مسئولیتی اخلاقی در قبال جان کارگران، سرمایههای مالی و کیفیت پروژهها محسوب میشود. از این رو، رعایت اصول ایمنی در ساختمان سازی نه یک انتخاب، بلکه یک الزام حیاتی برای حفظ جان انسانها، جلوگیری از خسارات مالی و تضمین کیفیت پروژه است.
تغییر نگرش از “واکنش به حوادث“ به “پیشگیری فعالانه“، امروزه کلید کاهش ریسکهای غیرقابل جبرانی مانند سقوط، برقگرفتگی، ریزش آوار و آتشسوزی است. در این مقاله، به بررسی راهکارهای عملی، استانداردهای روز جهانی و تجربیات موفق در حوزه HSE میپردازیم تا نقش آن را در پایداری پروژههای ساختمانی روشن سازیم.
تعریف حادثه ناشی از کار در قانون تامین اجتماعی:
حوادث ناشی از کار عبارت از حوادثی است که حین انجام وظیفه و به سبب آن برای بیمه شده اتفاق می افتد. مقصود از حین انجام وظیفه تمام اوقاتی است که بیمه شده در کارگاه، موسسات وابسته، ساختمانها و محوطه آن مشغول به کار باشد و یا به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه مامور انجام کاری می شود.
ضمنا اوقات رفت و آمد بیمه شده از منزل به کارگاه و یا بالعکس نیز جزو این اوقات محسوب می شوند. همچنین حوادثی که حین اقدام برای نجات سایر بیمه شدگان آسیب دیده و مساعدت به آنان اتفاق می افتد حادثه ناشی از کار محسوب خواهد شد.
- اعمال یا شرایط نا ایمن (Anomaly )
اعمال و یا شرایط نا ایمن یا عوامل بالقوه آسیب رسان به شرایط یا اعمالی گفته می شود که پتانسیل ایجاد یک حادثه را داشته باشد. به عبارت دیگر” انومالی” یک فاکتور حادثه به حساب می آید که در اغلب موارد در صورت جمع شدن با یک یا چند عامل دیگر منجر به وقوع حادثه می شود.
مفهوم HSE و جایگاه آن در پروژههای ساختمانی
پیش از ورود به جزئیات فنی، لازم است با یک مفهوم کلیدی آشنا شویم: HSE. این عبارت مخفف سه کلمه بهداشت (Health)، ایمنی (Safety) و محیط زیست (Environment) است. HSE یک سیستم مدیریتی یکپارچه است که با تدوین مجموعهای از قوانین و مقررات، به دنبال ایجاد محیط کاری ایمن، سالم و سازگار با محیط زیست است.
در بطن پروژههای ساختمانی و اصول ایمنی در ساختمان سازی، پیادهسازی این سیستم به معنای آن است که تمامی افراد، از کارفرما و مهندسین گرفته تا کارگران، موظف به رعایت استانداردهایی هستند که هم سطح ایمنی فردی و عمومی را بالا میبرد و هم به کیفیت نهایی پروژه پیمانکاری ساختمان کمک شایانی میکند.
در حقیقت، اصول ایمنی و HSE چارچوبی را فراهم میکند که از طریق آن میتوان به شکلی نظاممند به مدیریت خطرات پرداخت و فرهنگ ایمنی را در کارگاه نهادینه کرد.
الزامات قانونی و مبحث ۱۲ مقررات ملی ساختمان
در ایران، چارچوب اصلی و قانونی برای ایمنی در کارگاههای ساختمانی، مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان است. این مبحث که با عنوان “ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا” شناخته میشود، شامل حداقل الزامات و ضوابطی است که باید در تمام مراحل طراحی، اجرا و حتی تخریب یک ساختمان رعایت گردد.
این مقررات، طیف وسیعی از موارد را پوشش میدهد؛ از ایمنسازی گودبرداری و جلوگیری از ریزشها گرفته تا ایمنی کار در ارتفاع، استاندارد داربستها، نورپردازی مناسب محیط کار، تأمین خروجیهای اضطراری، پیشگیری از حریق و حفاظت در برابر برقگرفتگی. پایبندی به این الزامات، سنگ بنای هر پروژهی ایمن است و تضمین میکند که اصول ایمنی در ساختمان سازی از یک توصیه اخلاقی به یک تکلیف قانونی تبدیل شود.
عدم رعایت این مقررات میتواند منجر به توقف پروژه توسط مراجع ذیصلاح و تحمیل جرائم سنگین به کارفرما و مجری پروژه شود. لذا آشنایی و اجرای دقیق این مقررات عمومی در ایمنی ساختمان برای تمامی دستاندرکاران پروژه ضروری است.
رایجترین خطرات و اصول ایمنی در ساختمان سازی
آنچه ما تحت عنوان اصول ایمنی ساختمانسازی مطرح میکنیم، تنها شامل مواردی است که قبلا به دفعات مختلف اتفاق افتادهاند و یا مهندسین و متخصصین، باتوجه به تجربه اجرایی خود نسبت به وقوع احتمالی آنها واقف هستند اما واقعیت این است که فضای کار ساختمانی پر از خطرات بالقوه پیشبینی نشده نیز هست. از اینرو شما با اجرای اصول ایمنی در ساخت و ساز میتوانید ریسک وقوع حوادث غیرمترقبه را کاهش دهید.
- اکنون این سؤال مطرح میشود که در فرآیند ساختوساز احتمال وقوع چه خطراتی بیشتر است؟
تجهیزات حفاظت فردی (PPE)
شاید ملموسترین و مهمترین بخش از ایمنی در کارگاه ساختمانی، استفاده صحیح از تجهیزات حفاظت فردی یا PPE باشد. استفاده از این وسایل نه تنها برای کارگران الزامی است، بلکه نشاندهنده تعهد مدیریت پروژه به اصول ایمنی ساختمان سازی است.
مدیریت ریسک؛ رویکرد علمی به پیشگیری از حوادث
اصول ایمنی در ساختمان سازی صرفاً به واکنش در برابر حادثه خلاصه نمیشود، بلکه بر پایه یک رویکرد پیشگیرانه به نام “مدیریت ریسک” استوار است. این فرآیند شامل شناسایی، ارزیابی و کنترل خطرات قبل از وقوع حادثه است.
اولین گام، شناسایی دقیق تمام خطرات بالقوه در محیط کارگاه است؛ از خطرات فیزیکی مانند سقوط از ارتفاع و گودبرداریهای ناایمن، تا خطرات شیمیایی مانند مواد اشتعالزا و خطرات حرارتی مانند آتشسوزی. پس از شناسایی، هر خطر باید ارزیابی شود تا میزان ریسک آن (ترکیبی از احتمال وقوع و شدت پیامد) مشخص گردد.
در نهایت، برای هر ریسک، تدابیر کنترلی و پیشگیرانه تعیین و اجرا میشود. این تدابیر میتواند شامل تغییر در روش انجام کار، استفاده از تجهیزات ایمنتر، آموزش کارکنان و تدوین سیاستهای سختگیرانه ایمنی باشد. این فرآیند باید به صورت مداوم نظارت و بازبینی شود تا از کارایی آن اطمینان حاصل گردد.
ایمنی در عملیات پرخطر؛ ارتفاع، گودبرداری و برق
برخی فعالیتها در ساختمانسازی ذاتاً پرخطرتر هستند و نیازمند توجه ویژهای به ایمنی ساختمان سازی میباشند. کار در ارتفاع، به ویژه کار بر روی داربستها، یکی از اصلیترین دلایل حوادث منجر به فوت در این صنعت است. نصب صحیح و اصولی داربستها توسط افراد متخصص، اطمینان از پایداری و مقاومت آن، و استفاده از تختههای سالم و استاندارد از الزامات اولیه است. تمامی طبقات داربست باید دارای حفاظ و نرده استاندارد باشند تا از سقوط افراد و ابزار جلوگیری شود.
گودبرداری و حفاری نیز یکی دیگر از حوزههای پرخطر است. خطر ریزش دیوارههای گود همواره جان کارگران را تهدید میکند. بنابراین، ایمنسازی دیوارهها از طریق روشهایی مانند سازه نگهبان، نیلینگ یا انکراژ، و همچنین کنترل مداوم وضعیت خاک و رطوبت آن، از اقدامات حیاتی است.
خطرات الکتریکی نیز نباید نادیده گرفته شوند. سیمکشیهای موقت و غیراصولی، استفاده از تجهیزات برقی فرسوده و عدم وجود سیستم اتصال به زمین (ارتینگ) میتواند منجر به برقگرفتگیهای مرگبار شود. رعایت اصول ایمنی در ساختمان سازی ایجاب میکند که کلیه تأسیسات برقی موقت توسط متخصصین و با رعایت استانداردها انجام شود.
نقش حیاتی آموزش و نظارت مستمر
حتی با وجود بهترین تجهیزات و کاملترین دستورالعملها، اگر کارگران و مهندسین از دانش و آگاهی کافی برخوردار نباشند، اصول ایمنی در ساختمان سازی هرگز به طور کامل محقق نخواهد شد. آموزش، کلید اصلی در نهادینهسازی فرهنگ ایمنی است. کارگران باید به طور کامل با خطرات محیط کار خود، نحوه استفاده صحیح از تجهیزات حفاظت فردی، روشهای ایمن انجام کار و اقدامات لازم در مواقع اضطراری آشنا شوند. این آموزشها باید به صورت دورهای تکرار و بهروزرسانی شوند.
تأثیر شرایط جوی و اهمیت نظم در کارگاه
یکی از نکات مهم در اصول ایمنی در ساختمان سازی که گاهی نادیده گرفته میشود، توجه به شرایط اقلیمی و آب و هوایی است. کار در ارتفاع یا روی سطوح شیبدار در روزهای بارانی، برفی یا در هنگام وزش باد شدید، به دلیل افزایش خطر لغزش و سقوط، باید متوقف شود. همچنین نصب قطعات سنگین مانند تیرهای فلزی یا پنلهای داربست در شرایط جوی ناپایدار بسیار خطرناک است.
علاوه بر این، نظم و انضباط عمومی در کارگاه (Housekeeping) تأثیر مستقیمی بر ایمنی دارد. پراکندگی ابزارآلات، نخالههای ساختمانی و ضایعات در مسیرهای عبور و مرور، خطر زمین خوردن و سقوط را افزایش میدهد. مواد اشتعالپذیر مانند قیر یا حلالها باید در مکانی مشخص، با تهویه مناسب و به دور از منابع حرارتی نگهداری شوند. گرم کردن غیراصولی قیر یکی از دلایل شایع آتشسوزی در کارگاهها است. رعایت این نکات ساده اما کلیدی، بخش مهمی از پیادهسازی موفق اصول ایمنی در ساختمان سازی است.
بهداشت حرفهای و ایمنی در برابر حریق
ایمنی تنها به جلوگیری از حوادث فیزیکی آنی محدود نمیشود. بهداشت حرفهای که بخش “H” در HSE را تشکیل میدهد، به محافظت از سلامت بلندمدت کارکنان میپردازد. قرار گرفتن مداوم در معرض سروصدای زیاد، استنشاق گرد و غبار سیلیس و آزبست، و یا انجام کارهای تکراری با وضعیت بدنی نامناسب (ریسکهای ارگونومیک) میتواند منجر به بیماریهای شغلی مزمن شود. لذا استفاده از گوشیهای صداگیر، ماسکهای مناسب و آموزش روشهای صحیح حمل بار، از ارکان ایمنی ساختمانها محسوب میشود.
در نهایت، آمادگی برای مقابله با حریق یکی دیگر از ستونهای اصول ایمنی در ساختمان سازی است. هر کارگاه باید به تعداد کافی کپسولهای آتشنشانی مناسب با نوع حریقهای احتمالی (مثلاً حریق ناشی از برق یا مواد نفتی) مجهز باشد. کارگران باید نحوه استفاده از این کپسولها را آموزش ببینند و مسیرهای خروج اضطراری باید همیشه مشخص، باز و بدون مانع باشند. این آمادگی میتواند در لحظات بحرانی، از یک حادثه کوچک، جلوی یک فاجعه بزرگ را بگیرد.
- در همین رابطه: مجوز انبوه سازی
- در همین رابطه: بازسازی بافت های فرسوده شهری
نتیجهگیری
در عمران و صنعت ساختمان رعایت اصول ایمنی در ساختمان سازی یک امر لازم و ضروری است که توجه به آن به حفظ سلامت کارگران و استحکام بیشتر سازه میانجامد. شرکت انبوه سازی جهان پیکر صبا با در نظر گرفتن این موضوع پروژههای عمرانی خود را در حوزههای پلسازی، راهسازی، تونلسازی، بازسازی بافتهای فرسوده، بهداشتی و درمانی، مدرسهسازی و مسکن با رعایت تمامی نکات ایمنی و مطابق با استانداردهای جهانی به مرحله اجرا در میآورد. جهت اطلاع از شرایط همکاری با ما با شمارهتلفن: 07132355603 در تماس باشید!